CHUYỆN KHÓA KHÔNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA (HÀ NỘI)
Bất kỳ một tổ chức huấn
luyện, đào tạo nào cũng thường đánh số thứ tự những thành viên đã trưởng thành
từ cái nôi đào tạo của tổ chức mình: Sinh viên khóa 4 trường X, Học viên khóa 15
Viện T v..v..
Trường Đại học Bách khoa Hà
Nội cũng vậy: Từ những Cụ sinh viên khóa 1, khóa 2 vào trường từ những năm
1956, 1957 và tốt nghiệp ra trường năm 1961, 1962…nếu chưa đi chơi xa không về
thì cũng đã nghỉ hưu từ hàng chục năm nay cho đến các khóa cháu chắt như khóa 57,
58, 59, 60 đang ríu rít chuẩn bị kỷ niệm 60 năm thành lập trường và cả vài
nghìn cô cậu đang náo nức chờ khoác cho mình danh hiệu: ĐHBK HN khóa 61.
Thế nhưng ở ĐHBK HN còn có
một lớp người đặc biệt: Các cụ khóa không – KHÓA 0. Thế là thế nào?
Trước hết, phải nói rằng tên
gọi khóa 0 có hai điểm sai cơ bản.
-
Điểm sai thứ nhất
là: Khóa 0 gồm và chỉ gồm những
người được cử về công tác ở trường ĐHBK trước ngày 15/10/1956, nghĩa là trước
ngày có quyết định chính thức thành lập trường, vậy rõ ràng họ đều không được
đào tạo từ ĐHBK Hà Nội và không thể xem là một “khóa” nào của ĐHBK HN cả.
-
Điểm sai thứ hai
là về mặt toán học: Trong tập hợp số nguyên thì số không liền kề trước số 1.
Nếu khóa 1 tốt nghiệp ra trường năm 1961 thì khóa 0 tốt nghiệp ra trường năm …
1960, và đương nhiên các giảng viên khóa 0 không thể nào lên lớp dạy cho sinh
viên khóa 1 từ năm 1956.
Cái tên gọi sai lè lè như
vậy, vô lý như vậy nhưng đã 60 năm qua mọi người – cả trong trường BK và cả
ngoài xã hội – dều chấp nhận và sử dụng một cách vui vẻ, trân trọng và có chút
tự hào.
Tại sao vậy? Là vì tên gọi
khóa 0 đã gắn chặt những người cán bộ khóa 0 với trường ĐHBK thân yêu, thể hiện
sự trân trọng đối với nhứng “công thần mở lối” của trường, xem họ là một bộ
phận gắn liền không thể tách rời của nhà trường.
Vậy khóa 0 ĐHBK HN dùng để
chỉ những ai? Kể ra cũng không nhiều lắm, và đến nay còn lại thì thực cũng rất
ít.
Sau khi hòa bình lập lại ở
Miền Bắc năm 1954, cùng với việc củng cố xây dựng lại hai trường ĐH Y – Dược và
ĐH Sư phạm trên cơ sở những tổ chức đào tạo đã có trong vùng kháng chiến cũ và
mới tiếp quản từ vùng tạm chiếm, Đảng và Nhà nước chủ trương chuẩn bị thành lập
một số trường Đại học: Tổng hợp, Bách khoa, Nông Lâm, và Kinh tê Tài chính.
Tháng 3/1956, Bộ Giáo dục ra
quyết định thành lập Ban Tổ chức trường Đại học chuyên nghiệp Bách khoa, trực
thuộc Vụ Giáo dục Đại học và chuyên nghiệp, do Ông Hoàng Xuân Tùy, một sĩ quan
chính trị cao cấp đã có qua đào tạo về kỹ thuật, làm Trưởng ban và bộ phận công
tác gồm 9 người đảm nhiệm mọi việc tổ chức, hành chính, tài vụ - chưa hề có cán
bộ, nhân viên nào thuộc mảng công tác chuyên môn, giảng dạy.
Mãi đến ngày 1/7/1956 Bộ Giáo
dục mới quyết định cử 28 giảng viên đầu tiên về chuẩn bị thành lập các Bộ môn :
Toán (13 người), Vật Lý (8 người) Hóa (5 người) và Địa chất (2 người). Họ là sinh
viên từ các nguồn: Sư phạm Cao cấp và Khoa học cơ bản ở Khu Học xã Nam Ninh, Dự
bị đại học rồi Sư phạm cao cấp Liên khu IV vùng kháng chiến cũ, Đại học sư phạm
và Đại học khoa học thuộc Viên Đại học Hà Nội trong cùng tạm chiếm cũ, tốt
nghiệp năm 1955 nhưng Bộ không phân công công tác ngay như các bạn cùng khóa mà
giữ lại, tổ chức mời các giáo sư tốt nhất trong nước có thể huy động trong thời
đó để bồi dưỡng liên tục 3 kỳ học trong 1 năm về các lĩnh vực: Triết học Mác Lê
Nin – GS Trần Văn Giàu và GS Hoàng Xuân Nhị, Nguyên lý Giáo dục học – GS Cao
Xuân Huy, Toán – GS Lê Văn Thiêm và GS Nguyễn Thúc Hào, Vật lý – GS Vũ Như Canh
và GS Ngụy như Kontum. Một vài cán bộ cao cấp trong chính phủ đồng thời là
những nhà khoa học, sử học lớn như Tạ Quang Bửu, Trần Huy Liệu …cũng tổ chức
những báo cáo chuyên đề cho khóa đào tạo đặc biệt đó.
Tiếp ngay sau đó bổ sung thêm
1 kỹ sư ở Cục công binh (Nguyễn Sanh Dạn), 1 kỹ sư ở Tổng Cục địa chất (Nguyễn
Văn Chiển), 3 kỹ sư Việt kiều ở Pháp (Lê Tâm, Nguyễn Như Kim, Lê Bảo) và 2 kỹ sư được cử đi đào tạo ở Liên Xô cũ mới về (Phạm Đồng Điện, Nguyễn Đức
Thừa) và 1 phiên dịch tiếng Nga (Nguyễn Bá Hưng – từ học viện ngoại ngữ Bắc
kinh). Còn có 4 cán bộ chính trị quân đội được chuyển ngành về, chuẩn bị cho
các môn giáo dục chính trị (nhưng sau đã chuyển đi nới khác).
Những người trong số 12 người này ở lại lâu dài cùng
với 28 người ở các bộ môn Toán, Lý, Hóa nói trên lập thành đội ngũ cán bộ giảng
dạy khóa 0 của Trường (thời đó chưa có hệ thống chức danh giảng viên nên người
đi dạy gọi chung là cán bộ giảng dạy)– và chỉ có họ mới đúng là khóa không của
Đại học Bách khoa (Hà Nội).
Tháng 8 năm 1956 những cán bộ
giảng dạy và công nhân viên khóa 0 đó – bao gồm cả 2 đồng chí bảo vệ và 3 cô
cấp dưỡng, đã đóng cửa niêm phong khu vực trường (khi đó chỉ gồm nhà D, nhà E
và nhà F) để cơm đùm cơm nắm, bắt tuyến xe điện leng keng lên tổ chức thi tuyển
sinh khóa 1 tại trường Trung học Trưng Vương ở Phố Hàng Bài.
Thế mà đã 60 năm!
